‘Probeer te doorgronden waarom mensen doen wat ze doen’
De invoering van de nieuwe Wet zorg en dwang maakte ons nog eens extra bewust van de eigen regie van de cliënt. Steeds vaker gingen we het gesprek aan met cliënten en verwanten over vrijheidsbeperkingen en onvrijwillige zorg. Het vinden van alternatieven vroeg echter wel om maatwerk. Bijvoorbeeld in het geval van Hans, al vijftig jaar bewoner van Zuidwester en zijn voorgangers.
Even een deur op slot draaien, spullen opbergen achter slot en grendel. Het gebeurt op veel plekken en niet altijd zonder reden, maar de Wet zorg en dwang heeft ervoor gezorgd dat we er allemaal weer extra bewust van zijn. “We doen in de zorg wel eens dingen uit een automatisme”, zegt Jeanet Wijkhuijs, medewerker wonen in de regio Zeeland. “Daarom vind ik het belangrijk dat je altijd kunt uitleggen waarom je doet wat je doet. Daarbij helpt het dat we regelmatig stagiairs hebben en leerlingen opleiden. Aan hen wil je ook uitleggen waarom je doet wat je doet.”
Zo kwam het gesprek binnen het team van Jeanet op het scheerapparaat van Hans. Hans, al vijftig jaar bewoner van Zuidwester en de voorgangers van Zuidwester, is een liefhebber van flinke wandelingen, van draaiorgels, van het werk van de tandarts en van ambulances. Niet dat hij het in zo veel woorden kan uitdrukken, maar zijn vader Wim en vaste begeleider Jeanet weten waar ze op moeten letten om Hans te begrijpen. “Hans kan zich verbaal niet uiten”, zegt Jeanet, “Maar we kunnen zijn gedrag inmiddels lezen als een boek.”
Zo weten zijn begeleiders en vader ook dat Hans zuinig is op zijn spullen; het liefst houdt hij al zijn spullen in het zicht.
Zijn scheerapparaat lag echter altijd op een andere plek. “Die hadden we opgeborgen in een kastje met een slot, omdat we ontdekten dat Hans zich dwangmatig ging scheren waardoor hij zijn huid beschadigde”, legt Jeanet uit. “Het feit dat Hans zijn spullen graag in het zicht had, losten we op door hem iedere dag het apparaat even te laten zien in het kastje. Dan was het goed. Maar door de nieuwe Wet zorg en dwang besloten we toch weer te proberen het scheerapparaat uit het afgesloten kastje te halen en te kijken wat er zou gebeuren.”
Wat Jeanet en vader Wim al hadden verwacht, gebeurde inderdaad: Hans gebruikte het apparaat weer veelvuldig. “Dus moesten we een andere oplossing bedenken. Achter slot en grendel mocht niet meer en wilden we ook niet. Dus voegden we de feiten samen: Hans is als de dood dat er iemand aan zijn spullen komt, dus wil hij zijn spullen in het zicht hebben én hij is redelijk lang”, vertelt Jeanet. “Zo kwamen we op het idee om het scheerapparaat op een hoge plek in de keuken neer te leggen. Zo ziet Hans het apparaat en weet hij dat er niemand aan kan komen.”
De oplossing bleek te werken. Een maatwerk-oplossing die in geen enkel boekje of handleiding terug te vinden is. Hoe het team erop kwam? “Dat gebeurt er als je echt interesse hebt in de persoon”, is de verklaring van Wim. “De mensen die werken met Hans hebben de wil om te doorgronden waarom mensen doen wat ze doen. Dan kom je samen tot zulke oplossingen. En daar betrekken ze mij als familie ook goed bij. Dingen gaan niet altijd zoals je zou willen, maar doordat we eerlijk en open met elkaar praten, krijgen we betere resultaten met elkaar.”
Waar zijn we trots op?
Medewerkers hebben aangegeven beduidend meer aandacht te hebben voor de regie van de cliënt. Zo hebben cliënten steeds meer zeggenschap gekregen in hun zorgcyclus door middel van inspraak in Mijn Plan, betrokkenheid bij het Multidisciplinair overleg en het overleg met de driehoek (cliënt, medewerker, verwant). Er wordt hierdoor veel meer geluisterd naar de wensen van de cliënt op het gebied van vrijetijdsbesteding, dagbesteding en/of werk.
“We zijn ons steeds meer bewust geworden van het feit dat de regie in kleine dagelijkse zaken kan zitten, zoals het uitzoeken van kleding of het uitkiezen van een ontbijt”, laten medewerkers weten in hun reflecties.
Door in gesprek te blijven met cliënten en door op signalen te letten bij cliënten die zich niet verbaal kunnen uiten, worden er steeds meer mogelijkheden gevonden om de cliënt nog meer regie te geven over het eigen leven.
“De nieuwe Wet zorg en dwang heeft bijgedragen aan de bewustwording rond de regie van de cliënt”, vertellen medewerkers. Eigen regie is hierdoor veel vaker een gespreksonderwerp geworden binnen de teams. Regels die al jarenlang waren ingesleten, zijn opnieuw onder de loep gelegd. Hierdoor blijven we onderzoeken of wat we doen inderdaad het beste is voor de cliënt.
Waar hebben we extra aandacht voor?
Medewerkers realiseren dat ze de cliënt nog veel meer kunnen betrekken bij wat we doen binnen Zuidwester. Denk aan medezeggenschap of inspraak van cliënten rondom (corona)beleid en huisvesting.
“Hiervoor kunnen we driehoeksbijeenkomsten op de locatie vaker inzetten en de ervaringsdeskundigen en de cliëntenraad.”
De cliëntenraad op zich verdient ook extra aandacht. Waar enkele regionale cliëntenraden verschillende cliënten hebben plaatsgenomen, werd de Centrale Cliëntenraad in 2021 nog vooral gevormd door verwanten van cliënten. Zuidwester wil graag meer cliënten in de raad, zodat zij direct kunnen meepraten.
Om goed te kunnen meepraten moet de cliëntcommunicatie van Zuidwester op orde zijn. Door begrijpelijk te communiceren, zowel over beleid als over bijvoorbeeld behandelingen door een therapeut, krijgen cliënten ook meer grip op hun keuzes en hun leven.
Medewerkers hebben aangegeven soms nog zoekende te zijn hoe ze de regie van de cliënt kunnen bevorderen en hoe zij de Wet zorg en dwang kunnen uitvoeren. “Wij zouden de cliënten meer veiligheid en structuur willen bieden, maar de Wet zorg en dwang zit hier soms tussen”, laten enkele medewerkers weten. Er is op het gebied van de Wzd soms nog handelingsverlegenheid. Hierbij kunnen we elkaar helpen binnen Zuidwester door successen op dit gebied te delen. Successen ontstaan vaak door een nieuwe aanpak te proberen. Deze ondernemende manier van werken mag worden aangemoedigd: onderneem actie, evalueer en stel bij.
Tot slot hebben medewerkers aangegeven dat zij met creativiteit en goede samenwerking in de driehoek veel stappen kunnen zetten om de regie van de cliënt te bevorderen. Wanneer randvoorwaarden als financiën, huisvesting en beschikbare hulpmiddelen zouden verbeteren, zou dit de regie nog meer kunnen bevorderen
Interne audit voorjaar 2021: de Wzd
Binnen Zuidwester vinden we het belangrijk om onze processen en beleid regelmatig te beoordelen. Daarom houden we twee keer per jaar een interne auditronde. In het voorjaar stonden de audits in het teken van de Wzd. De opbrengsten waren waardevol voor de verdere implementatie en borging van de Wzd.
